ధర్మవీరులు

షహీద్ బాజీ రౌట్ (Shaheed Baji Rout)… పసితనంలోనే పోరు పాఠాలు నేర్చాడు. దేశ స్వాతంత్ర్యం గురించి కలలు కన్నాడు. అందుకే అతి చిన్న వయసులోనే బనార్ సేన (Banar Sena) లో సభ్యుడిగా చేరాడు. పన్నేండ్ల వయస్సులోనే బ్రిటీష్ వారికి ఎదురు తిరిగాడు. చివరికి బ్రిటీష్ వారి తూటాలకు బలయ్యాడు. ఆయన త్యాగాన్ని గుర్తించిన ప్రభుత్వం ఆయన పేరిట ‘బాజీ రౌట్’ఫుట్ బాల్ టోర్నీని నిర్వహిస్తోందంటే ఆయన ఎంతటి దేశ భక్తుడో తెలుస్తోంది.

ఒడిశాలోని నిలకంఠపూర్ గ్రామంలో షహీద్ బాజీ రౌట్ జన్మించాడు. ఐదేండ్ల వయసులోనే బాజీ రౌట్ తండ్రిని కోల్పోయాడు. పడవ నడుపుతూ కుటుంబానికి ఆసరాగా నిలిచాడు. పేదరికం వల్ల చిన్నప్పటి నుంచి చదువుకోలేక పోయినా పోరుపాఠాలు నేర్చుకున్నాడు.

బనార్ సేనలో చేరి బ్రహ్మణి నది వద్ద కాపలా దారుడిగా ఉండి బ్రిటీష్ సేనల కదలికలపై విప్లవ కారులకు సమాచారం అందించేవాడు. పడవలో తమను బ్రహ్మణి నదిని దాటించాలన్న బ్రిటీష్ వారి ఆజ్ఞను ధిక్కరించాడు. చివరకు ఆంగ్లేయుల ఆగ్రహానికి గురయ్యాడు. దీంతో బాజీ రౌట్ పై ఆంగ్లేయ సైనికులు కాల్పులు జరపగా మరణించాడు.

షాజీ రౌట్ అంత్యక్రియల గురించి వివరిస్తూ….. అవి చితి మంటలు కాదు… దేశం నిరాశ అనే చీకట్లలొ మగ్గి పోతున్నప్పుడు అది మన స్వేచ్ఛను గుర్తు చేసే వెలుగు అని వివరించారు. అది మన స్వాతంత్ర్య అగ్ని అని జ్ఞాన్ పీఠ్ అవార్డు గ్రహీత సచింద్ర రౌత్రేయ్ అద్బుతమైన కవిత రాశారు.

షహీద్ రాణా రతన్ సింగ్ (Shaheed Rana Rathan Singh)…. సింధు ప్రాంతంలో బ్రిటీష్ (British) పాలకుల అక్రమాలను ఎదురు నిలిచిన ధీశాలి. అధిక పన్నులపై ఆంగ్లేయులకు వ్యతిరేకంగా ప్రజా ఉద్యమాన్ని నడిపిన గొప్ప నాయకుడు ఆయన. బ్రిటీష్ వాళ్లు పెట్టే ప్రాణ భిక్ష కన్నా ప్రాణాలు వదలడం మేలని ఉరి కంబమెక్కిన గొప్ప స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు రాణా రతన్ సింగ్.

1843లో బ్రిటీష్ వాళ్లు సింధు ప్రాంతాన్ని ఆక్రమించారు. ఆ ప్రాంతంపై సయ్యద్ మహ్మద్ అనే వ్యక్తిని కలెక్టర్ గా నియమించారు. మూలిగే నక్క మీద తాటి పండు పడ్డట్టు అప్పటికే కరువుతో ఇబ్బంది పడుతున్న ప్రజలపై ఆంగ్లేయులు అధిక పన్నులు విధించారు. దీంతో ఆ పన్నులు చెల్లించలేక ప్రజలు తీవ్ర ఇబ్బంది పడ్డారు.

ఈ క్రమంలో రాణా రతన్ సింగ్ ఆధ్వర్యంలో సింధు ప్రజలు తిరుగుబాటు చేశారు. దీంతో ప్రజలపై హింసాకాండకు దిగిన కలెక్టర్ సయ్యద్ మహ్మద్ ను రాణా రతన్ సింగ్ కాల్చి చంపాడు. అనంతరం రాణా రతన్ సింగ్ ను బ్రిటీష్ అధికారులు అరెస్టు చేశారు. బ్రిటీష్ న్యాయస్థానం ఆయనకు మరణశిక్ష విధించింది.

విషయం తెలుసుకున్న ఆయన స్నేహితులు, స్థానికులు రాణా రతన్ సింగ్ కు క్షమాభిక్ష పెట్టాలని బ్రిటీష్ పాలకులను కోరారు. ప్రజల విజ్ఞప్తిని మన్నించి ఆయనకు క్వీన్ విక్టోరియా క్షమాభిక్ష ప్రసాదించారు. కానీ క్షమాభిక్షను అంగీకరించి ఓ పిరికి వాడిలా ప్రాణాన్ని కాపాడుకోవడం కన్నా మరణించడమే మేలని నిర్ణయించుకున్నాడు. చివరికి ఉరికంబం ఎక్కి ప్రాణాలు విడిచాడు.

షహీద్ చిట్టప్రియ రాయ్ చౌదరి (Chittapriya Ray Chaudhari).. 21 ఏండ్ల వయసులోనే దేశం కోసం ప్రాణాలు విడిచిన గొప్ప వీరుడు. చిన్న వయసులోనే విప్లవ సంఘంలో చేరి ఆంగ్లేయులపై తిరుగుబాటు బావుటా ఎగుర వేసిన భరత మాత ముద్దు బిడ్డ. జర్మనీ సహాయంతో బ్రిటీష్ వాళ్లపై దాడికి యత్నించి ప్రాణాలు వదిలిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు.

1894 జూలై 2న బెంగాల్‌ లోని ఖలియా గ్రామంలో జమిందారీ కుటుంబంలో జన్మించారు. కావాలనుకుంటే ఆయన విలాసవంతమైన జీవితం గడిపేవారు. కానీ, ఆయన మనసు దేశ స్వాతంత్ర్యం కోసం పరితపించింది. అందుకే, చిన్నతనంలోనే విప్లవ బాట పట్టారు. అక్షరాలు నేర్చుకోవాల్సిన వయసులో ఆయుధం చేతబట్టారు. పూర్ణదాస్ ఆధ్వర్యంలోని రహస్య విప్లవ సంఘంలో చేరి దేశ స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాటం చేశారు.

బ్రిటీష్ సైన్యంపై మెరుపుదాడులు చేశారు. ఈ క్రమంలో 19 ఏండ్ల వయసులోనే ఫరీద్ పూర్ కుట్ర కేసులో జైలుకు వెళ్లారు. ఆ తర్వాత సరైన సాక్ష్యాధారాలు లేకపోవడంతో నిర్దోషిగా జైలు నుంచి విడుదలయ్యారు. అనంతరం కలకత్తా యూనివర్శిటీ స్నాతకోత్సవంలో బ్రిటీష్ అధికారిని కాల్చి చంపారు చిట్టప్రియ రాయ్ చౌదరి.

తన 20 ఏట బ్రిటీష్ వాళ్లపై అతి పెద్ద దాడికి ప్రణాళికలు రచించారు. జర్మనీ నుంచి అధునాతన ఆయుధాలు తెప్పించి ఆంగ్లేయులపై దాడి చేయాలనుకున్నారు. మావేరిక్ నౌకలో వస్తున్న ఆ ఆయుధాలను తీసుకు వచ్చేందుకు వెళ్లి పోలీసుల చేతికి చిక్కారు. ఈ క్రమంలో కాల్పులు జరపగా.. ఎదురుకాల్పుల్లో ప్రాణాలు కోల్పోయారు.

మాతా బాగ్ కౌర్ (Matha Bhag Kaur) …. ఔరంగ జేబు (Aurangazeb) సేనలను హడలెత్తించిన వీర నారీమణి. భయంతో వెనకడుగు వేసిన సిక్కు సైన్యంలో సత్తువ నింపి ముందుకు నడిపిన ధైర్య శాలి. 40 మంది సైన్యంతో పదివేల మంది ఉన్న మొఘల్ సైన్యాన్ని (Mughal Army) ముప్పు తిప్పలు పెట్టిన వీర మహిళ. సైన్యం మొత్తం మరణించినా సివంగిలా ఔరంగజేబు సైన్యాన్ని చీల్చి చెండాడిన ఆడ బెబ్బులి ఆమె.

అది 1704వ సంవత్సరం… ఔరంగజేబు సేనలు ఆనంద్ పూర్ సాహిబ్‌ను చుట్టు ముట్టాయి. ఆనంద్ సాహిబ్ ను విడిచి పెట్టి వెళ్లి పోవాలని సిక్కులకు అల్టిమేటం జారీ చేశాయి. దీంతో 40 మంది సిక్కులు గురు గోవింద్ సింగ్‌ను విడిచి పెట్టి ఆనంద్ పూర్ నుంచి వెళ్లిపోయారు. మొఘల్ సైన్యానికి బయపడి ఇస్లాంలోకి మారేందుకు రెడీ అయ్యారు.

తన భర్త, సోదరునితో సహా 40 మంది సిక్కులు మొఘల్ సైన్యానికి తల వంచారని తెలుసుకుని ఆమె ఆగ్రహంతో రగిలి పోయారు. ఓటమిని ఒప్పుకోవడం కన్నా చచ్చి పోవడం మేలంటూ సిక్కుల్లో స్ఫూర్తిని నింపారు. ఆ 40 మంది సిక్కు సైన్యంతో మళ్లీ ఆనంద్ పూర్ సాహిబ్ వైపు అడుగులు వేశారు. ఔరంగ జేబు సైన్యంపై సిక్కులు సింగంలాగా దూకారు.

ఔరంగజేబు సైన్యాన్ని సిక్కులు ఊచ కోత కోశారు. సిక్కుల పరాక్రమం ముందు తాళలేక మొఘల్ సేనలు చెల్లా చెదురయ్యాయి. ఈ పోరాటంలో చివరకు 40 మంది సిక్కులు మరణించారు. ఈ క్రమంలో మాతా బాగ్ కౌర్ కత్తి చేత పట్టి కదన రంగంలో దూకింది. మిగిలిన మొఘల్ సైన్యాన్ని చీల్చి చెండాడింది. దీంతో మొఘల్ సేనలు తోక ముడిచాయి.

సమర్థ రామదాసు(Samartha Rama Das).. ఆధ్యాత్మిక గురువు.. వాగ్గేయకారుడు. అన్నిటికీ మించి ఛత్రపతి శివాజీ(Chatrapathi Shivaji)కి రాజకీయ గురువు. అటు రాజకీయంగా, ఇటు సామాజికంగా దేశాన్ని సంఘటితం చేసేందుకు తన జీవితాంతం కష్టపడిన గొప్ప వ్యక్తి సమర్థ రామదాసు. హిందూ జాతిని జాగృతం చేయడంలో ఈయన కీలక పాత్ర పోషించారు.

1608లో ఔరంగబాద్‌ లోని జామ్ నగరంలో చైత్ర శుద్ధ నవమి(శ్రీరామ నవమి) రోజు సమర్థ రామదాసు జన్మించారు. ఈయన తండ్రి సూర్యాజీ పంత్ తోసల్, తల్లి రాణి బాయి. ఎనిమిదవ ఏటనే తండ్రి సూర్యాజీ పంత్ మరణించారు. దీంతో రామదాసు అంతర్ముఖుడిగా మారారు.

అనంతరం దేశాటనకు బయలు దేరారు. సమాజంలో కుల, మత వైషమ్యాలు పెరిగిపోవడం చూసి ఆవేదన చెందారు. ఈ భేద భావాలు తొలగించేందుకు సమాజాన్ని జాగృతం చేయాలని భావించారు. అందుకే కులమేదైనా.. ప్రజలందరిలో ఉండే ఆ పరమాత్ముడు ఒక్కడేనని ప్రభోదించారు. విదేశీ పాలకుల పాలనలో హిందువులు పడుతున్న ఇబ్బందులను గమనించి ఆవేదన చెందారు.

ఈ పరిస్థితులు తొలగి, ప్రజల ఇబ్బందులు పోవాలంటే హిందూ సమాజంలో శక్తి సామర్థ్యాల నిర్మాణం చేయాలని నిర్ణయించారు. తన బోధనలతో ప్రజల్లో ధార్మిక, జాతీయ భావాలను పెంపొందించారు. ఈ క్రమంలోనే శివాజీ మహారాజ్ ను తీవ్రంగా ప్రభావితం చేశారు. హిందూ రాజ్య విస్తరణకు శివాజీని కార్యోన్ముఖున్ని చేశారు.

వీరనారి అని చెప్పగానే మొదట గుర్తుకు వచ్చే పేరు ఝాన్సీ లక్ష్మీ బాయి ((Jhansi Laxmi Bhai). రాజ్య సంక్రమణ సిద్దాంతాన్ని (Doctrine Of Lapse) ధిక్కరించి బ్రిటీష్ వాళ్లకి ఎదురు తిరిగిన వీర మహిళ. సిపాయిల తిరుగుబాటులో సర్ హ్యూరోస్ సైన్యాన్ని ఊచకోత కోసిన అపర కాళిక ఈమె. వీపున కుమారున్ని మోసుకుంటూ బ్రిటీష్ సేనలపై విరుచకుపడిన సివంగి ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి.

1835 నవంబర్ 19న జన్మించారు. అసలు పేరు మణికర్ణిక. తల్లిదండ్రులు భాగీరథీ బాయి, మోరోపంత్‌. పీష్వాల దగ్గర తండ్రి పని చేస్తుండటంతో పీష్వా కుమారులతో కలిసి చిన్నతనం నుంచే ఆమె యుద్ధ విద్యలు అభ్యసించారు. అతి తక్కువ కాలంలోనే కత్తిసాము, గుర్రపుస్వారీలో ఆరి తేరారు.

13 ఏండ్ల వయసులో ఝాన్సీ రాజు గంగాధర రావును వివాహం చేసుకున్నారు. పెళ్లయిన కొన్నేండ్లకే భర్త మంచాన పడటంతో ఓ కుమారున్ని దత్తత తీసుకున్నారు. గంగాధర్ రావు మరణంతో బ్రిటీష్ వాళ్ల కన్ను ఝాన్సీ రాజ్యంపై పడింది. రాజ్య సంక్రమణ సిద్దాంతం ఆధారంగా ఝాన్సీ రాజ్యాన్ని చేజిక్కించుకునేందుకు కుట్రలు చేసింది.

దీంతో బ్రిటీష్ వాళ్లకు వ్యతిరేకంగా లక్ష్మీ బాయి సమర శంఖాన్ని పూరించారు. నానా సాహెబ్, తాంతియా తోపేలతో కలిసి ప్రత్యేక సైన్యాన్ని తయారు చేసి హ్యూరోస్ సేనలపై తిరుగుబాటు చేశారు. భుజాన తన కుమారున్ని వేసుకుని బ్రిటీష్ సైనికులకు వీరోచిత పోరాటం సాగించారు. గ్వాలియర్ కోటను రక్షించుకునే ప్రయత్నంలో చివరకు వీర మరణం పొందారు.

డాక్టర్ విక్రమ్ అంబాలాల్ సారాభాయ్.. భారత అంతరిక్ష పితామహుడు. దేశంలో అంతరిక్ష పరిశోధనలకు బాటలు వేసిన మొదటి శాస్త్రవేత్త. చంద్రయాన్-3 లాంటి అద్భుతమైన పరిశోధనలతో నేడు అంతరిక్ష రంగంలో ప్రపంచ దేశాలకు స్ఫూర్తిగా నిలుస్తున్న ఇస్రోకు పునాదులు వేసిన గొప్ప సైంటిస్ట్.

1919 ఆగస్టు 12న ముంబై ప్రావిన్స్(ప్రస్తుతం గుజరాత్‌ రాష్ట్రం) అహ్మదాబాద్‌ లో జన్మించారు విక్రమ్ సారాభాయ్. ఈయన తల్లి దండ్రులు అంబాలాల్ సారాభాయ్, సరళాదేవి. అహ్మదాబాద్‌ లోని గుజరాత్ కళాశాలలో ఈయన మెట్రిక్ పూర్తి చేశారు. అనంతరం ఉన్నత చదువుల కోసం ఇంగ్లండ్‌ వెళ్లారు. 1940లో అక్కడ నేచురల్ సైన్సెస్‌ లో ఉత్తీర్ణులయ్యారు.

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో భారత్ కు తిరిగి వచ్చారు. బెంగళూరులోని ఇండియన్ ఇన్ స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్‌ లో ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త సర్ సీవీ రామన్ నేతృత్వంలో పరిశోధనలు మొదలు పెట్టారు. దేశంలో మొట్ట మొదటగా శాటిలైట్ అవసరాలను గుర్తించి నెహ్రూని ఒప్పించి భారత్ ను అంతరిక్ష పరిశోధనల వైపు నడిపించారు.

అంతరిక్ష రంగంలో విక్రమం సారాభాయ్ సేవలకు గుర్తింపుగా భారత ప్రభుత్వం ఆయనకు పలు అవార్డులను ప్రదానం చేసింది. 1962లో శాంతి స్వరూప్ భట్నగర్ అవార్డుతో సత్కరించింది. 1966లో పద్మ భూషణ్ అవార్డును అందజేసింది. విక్రమ్ సారాభాయ్ 1971 డిసెంబరు 31వ తేదీన మరణించారు.

హరిసింగ్ నల్వా (Hari Singh Nalwa)…అందరూ ఆయన్ని పంజాబ్ సింహం (Lion of Punjab) అని పిలుస్తారు. యూసఫ్ జాయ్‌లతో జరిగిన యుద్దం ఆయన శక్తి సామర్థ్యాలకు ఒక గొప్ప నిదర్శనం. 8000 మంది సిక్కు సైనికులతో కలిసి 1,60,000 మంది ఉన్న యూసఫ్ జాహీ సైన్యాన్ని ఊచ కోత కోసి మహారాజ రంజిత్ సింగ్ కు అపూర్వ విజయాన్ని అందించిన గొప్ప వీరుడు ఆయన.

సింధు ప్రాంతంలోని ఖైబర్ పఖ్తున్వా ప్రాంతంపై ఆధిపత్యం కోసం యూసఫ్ జాయ్‌లు పంజాబ్ ప్రాంతంపై దండెత్తారు. విషయం తెలుసుకున్న మహారాజా రంజింత్ సింగ్ యూసప్ జాయ్‌ల సైన్యాన్ని తరిమి కొట్టేందుకు బుద్ సింగ్ సందన్ వాలియా నేతృత్వంలో తన సైన్యాన్ని అటాక్ ప్రాంతం వైపు పంపారు.

యూసుఫ్‌జాయ్ తెగలకు సయ్యద్ అహ్మద్ నాయకత్వం వహిస్తున్నాడు. అటాక్ కోటపై దాడి చేసుందుకు ఖరాబాద్ కోట సమీపంలోకి చేరుకున్నాడు. సమయం చూసి అటాక్ కోటపైకి దండెత్తాడు. అప్పటికే అక్కడ అటాక్ కోటకు హరి సింగ్ నల్వా కాపలాగా వున్నాడు. సయ్యద్ తన 1,60,000 మంది సైనికులతో అటాక్ కోటపై దాడికి దిగాడు.

వెంటనే 8000 మంది సిక్కు సైన్యం యూసఫ్ జాయ్ లను అడ్డుకునేందుకు రెడీ అయింది. లెక్క కడితే ఒక్కో సిక్కు సైనికునికి ఎదురుగా 20 మంది యూసస్ జాయ్‌లు ఉన్నారు. కానీ అవేవి పట్టించు కోకుండా సిక్కు సైన్యం హరి సింగ్ నల్వా నేతృత్వంలో యూసఫ్ జాయ్ లను ఊచకోత కోశాయి. దీంతో దెబ్బకు యూసఫ్ జాయ్ సైన్యం తోక ముడిచి అక్కడి నుంచి పారిపోయింది.

షహీద్ హేము కలానీ (Hemu Kalani)… చిన్న తనం నుంచే బ్రిటీష్ పాలకులకు వ్యతిరేకంగా పోరాటం చేసిన పోరాట యోధుడు ఆయన.విదేశీ వస్తు బహిష్కర ణతో బ్రిటీష్ వారి ఆర్థిక మూలాలను దెబ్బ కొట్టాలని చూసిన గొప్ప యోధుడు. క్విట్ ఇండియా (Quit India) ఉద్యమంలో బ్రిటీష్ సేనలు ప్రయాణిస్తున్న రైలును పట్టాలు తప్పించే ప్రయత్నం చేసి ఉరి కొయ్యల ఉగ్గుపాలు తాగాడు.

23 మార్చి 1923న సింధీ కుటుంబంలో ఆయన జన్మించారు. తల్లి దండ్రులు ఇస్మాల్ కలానీ, జేతీ భాయ్. చిన్న తనం నుంచే విదేశీ వస్తు బహిష్కరణ ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. స్వదేశీ వస్తువుల వాడకాన్ని ప్రోత్సహించేలా ప్రచారం చేశాడు. ఆ తర్వాత బ్రిటీష్ పాలకులకు వ్యతిరేకంగా ఎన్నో నిరసనల్లో పాల్గొన్నారు.

1942లో మహాత్మా గాంధీ క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో ఆయన చురుగ్గా పాల్గొన్నారు. ఉద్యమానికి మద్దతు పెరుగుతూ ఉండటంతో ఉద్యమ కారులను అణచి వేసేందుకు బ్రిటన్ నుంచి ప్రత్యేక దళాలను భారత్ కు పిలిపించారు. బ్రిటన్ నుంచి సైనికులు వస్తున్న రైలును గమనించి దాన్ని పట్టాలు తప్పించే ప్రయత్నం చేశారు.

ఈ విషయాన్ని గమనించిన బ్రిటీష్ అధికారులు హేముతో పాటు పలువురు నిరసన కారులను అరెస్టు చేశారు. ఇందులో కీలక కుట్రదారుల పేర్ల గురించి చెప్పాలంటూ హేమును చిత్ర హింసలకు గురిచేశారు. కానీ ఆయన వాళ్ల పేర్లను వెల్లడించలేదు. ఆ తర్వాత ఈ కేసులో ఆయనకు ఉరిశిక్ష విధించారు. దీంతో ఆయనకు క్షమాబిక్ష ప్రసాదించాలని సిందీ ప్రజలు బ్రిటీష్ వారిని కోరారు. దీంతో మిగత కుట్రదారుల పేర్లు చెబితే శిక్షను రద్దు చేస్తామనగా దానికి ఆయన తిరస్కరించారు. దీంతో ఆయన్ని ఉరి తీశారు.

షహీద్ ఝల్కరీ బాయి.. చేతి కర్రతో చిరుత పులిని చంపిన సివంగి. ఝాన్సీ లక్ష్మీ బాయికి చెందిన ‘దుర్గా వాహిని’ సైన్యాన్ని ముందుండి నడిపించి పోరాట యోధురాలు. బ్రిటీష్ జనరల్ హ్యూరోజ్ సేనలను చీల్చి చెండాడిన ధీర మహిళ. ఝాన్సీ లక్ష్మీ బాయి ప్రాణాలకు తన ప్రాణాలు అడ్డు వేసి పోరాటం చేసిన గొప్ప వీర నారీమణి.

ఝూన్సీ రాజ్యానికి సమీపంలోని భోజిలా గ్రామంలో ఓ పేద కుటుంబంలో ఝల్కరీ బాయి జన్మించారు. తండ్రి ప్రోత్సాహంతో చిన్నతనం నుంచే గుర్రపు స్వారీ, కత్తి సాముల్లో ప్రావీణ్యం సంపాదించారు. పశువులను మేపేందుకు వెళ్లగా అక్కడ చిరుత పులి దాడి చేయడంతో చేతి కర్రతో దాన్ని హతమార్చారు. దీంతో ఆమె వీరత్వం గురించి పక్క రాజ్యాలకు పాకింది.

షహీద్ పురాన్ కోరితో వివాహం అనంతరం ఈమె జీవితమే మారిపోయింది. భర్త శిక్షణలో విలు విద్య, కుస్తీల్లో ఆరితేరారు ఝల్కరీ బాయి. భర్త వెంట ఝాన్సీ రాజ్యానికి వెళ్లి అక్కడ లక్ష్మీ బాయికి చెలికత్తెగా చేరారు. క్రమక్రమంగా ఆమె వీరత్వాన్ని తెలుసుకున్న లక్ష్మీ బాయి తన వ్యక్తిగత సైన్యం దుర్గా వాహినిలో ఆమెకు చోటు కల్పించారు. అతి తక్కువ కాలంలోనే ఆ సైన్యానికి నాయకత్వం వహించే స్థాయికి ఝల్కరీ బాయి ఎదిగారు.

లక్ష్మీ బాయి భర్త గంగాధర్ రావు మరణించడంతో ఝాన్సీ రాజ్యానికి కష్టాలు మొదలయ్యాయి. 1858లో ఆంగ్లేయ అధికారి జనరల్ హ్యూరోజ్ ఝాన్సీ కోటపై దండెత్తాడు. లక్ష్మీ బాయి, ఆమె కుమారుడి ప్రాణాలను కాపాడేందుకు రాణికి బదులుగా మారువేషంలో ఝల్కరీ బాయి వెళ్లి హ్యూరోజ్ సైన్యంపై ఎదురు దాడి చేశారు. ఈ యుద్ధంలో ఓవైపు భర్త మరణించాడన్న వార్త తెలిసినా గుండె నిబ్బరంతో యుద్ధం చేసి లక్ష్మీ బాయి, ఆమె కుమారున్ని కాపాడారు. ఇదే పోరులో చివరకు ప్రాణాలు విడిచారు ఝల్కరీ బాయి.